- İstanbul’un Fethinden, Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüne kadar olan dönemdir.
Dönemin Padişahları:
II.Mehmet (Fatih) 1451-1481
II.Bayezid 1481-1512
I.Selim (Yavuz) 1512-1520
I.Süleyman (Kanuni) 1520-1566 (46 yıl)
II.Selim (Sarı Selim) 1566-1574
III.Murat 1574-1595
FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ(1451-1481):
-İstanbul Fethedilerek başkent yapıldı.
-Osmanlı çok uluslu ,imparatorluk konumuna yükseldi
-Kırım’ın fethi ile Karadeniz Türk gölü haline geldi ve ipek yolunun kontrolü Osmanlıya geçti
-Venediklilerin Osmanlı devletine karşı bir haçlı ittifakı oluşturmasını engellemek için Osmanlı tarihinde ilk defa Venediklilere karşılıksız olarak ticari ayrıcalıklar (kapitülasyonlar) verildi.
Ayrıca Bu dönemde;
- İstanbulun fethi için “Rumeli hisarı” yaptırıldı.
- İlk defa yeniçerilere “CÜLUS” bahşişi verildi.
- Saltanat hukuku “KANUNNAME-İ ALİ OSMAN” adıyla ilk defa yazılı hale getirildi
- Devlet sadece padişahların malıdır anlayışı kabul edildi ve “kardeş katli” yasal hale getirildi.
- İstanbul’da “SAHN-I SEMAN” medresesi açıldı.
- İstanbulda “Topkapı sarayı” yaptırıldı ve bu sarayın içinde devlet memuru yetiştirmek üzere“ENDERUN” mektebi açıldı.
- İlk defa altın para bastırıldı (sikke-i hasene)
- Divana Sadrazamların başkanlık yapması usulü getirildi.
-Yönetimde devşirme kökenliler ön plana çıkmaya başladı.
II.BEYAZİT DÖNEMİ(1481-1512):
- Bu dönem Osmanlı Devleti tarihinde yükselme döneminde duraklama olarak adlandırılır.
- Kardeşi Cem sultanın Ülkeyi ikiye bölerek birlikte yönetme teklifi II.Bayezid tarafından ,merkezi otoriteyi korumak amacıyla kesinlikle reddedilmiştir.
1511 ŞAHKULU İSYANI:
- Safevilerin Doğu Anadoluda başlattığı propagandalar sonunda başlayan bu isyan tam olarak bastırılamamış ve yavuz Sultan Selimin tahta çıkışını hızlandırmıştır.
-Ayrıca bu dönemde İspanyada soykırıma uğrayan Müslümanlar ve Yahudiler kurtarılarak İstanbul ve Selanik gibi önemli yerlere yerleştirilmişlerdir.
YAVUS SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520)
Yavuz Sultan Selim’in en büyük hedefi ve politikası İslam birliğini (ittihad-ı İslam) sağlamaktır.
Bu amaçla;
-İran’la yapılan Çaldıran Savaşı (1514) sonucu şii tehlikesi bir süre de olsa engellendi.
-Turnadağ Savaşı (1515) sonucu Dulkadiroğulları ortadan kaldırıldı.( Anadolunun siyasi birliği tam olarak sağlandı)
-Memlüklüler (Mısır) üzerine gidilerek Mercidabık(1516) ve Ridaniye (1517) savaşlarıyla bu devlet ortadan kaldırıldı.
Sonuçları :
1.Baharat yolu ele geçirildi
2.Halifelik Osmanlılara geçti.Kutsal emanetler İstanbul’a getirildi.
NOT:Bundan sonra Osmanlı devletinde teokratik yönetim daha da güçlendi.İlk halife Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selimdir.
3.Suriye,Lübnan,Mısır ve Filistin ele geçirildi.
-1519 Yozgatlı Celal Ayaklanması bastırıldı (Celali isyanlarının başlangıcı sayılır.)
NOT:Osmanlı Devleti ,Fatih Sultan Mehmet döneminde Kırım'ı alarak ipek yoluna,Yavuz Sultan Selim döneminde Mısır'ı alarak da Baharat yoluna hakim olmuştur.Ancak bu yollardan yeterince yararlanamamıştır.Bunun en önemli nedeni ;Coğrafi keşifler sonucu ticaret yollarının yön değiştirmesi,Akdeniz ticaretinin önemini kaybetmesi ve Atlas okyanusu limanlarının önem kazanmasıdır.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ(1520-1566)
-Kanuninin hedefi Avrupaya Türk üstünlüğünü kabul ettirmektir.
-Kanuni Sultan Süleyman Dönemi'nde güçlü devlet otoritesi sayesinde saltanat kavgaları olmamış, ancak bir takım iç isyanlar çıkmıştı.
BATI SEFERLERİ:
Belgrat’ın Fethi (1521) ile Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlılara açılmıştır.
Mohaç Meydan Muharebesi (1526)sonucu Macaristanın büyük bir kısmı fethedildi.
Bu savaş dünyanın en kısa süreli ve en kesin sonuçlu savaşı kabul edilir.
NOT: Bu durum Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin bozulmasına sebep olacaktır.
I.Viyana Kuşatması (1529):
Avusturya kralı Ferdinand, Kanuninin karşısına çıkamayınca Kanuni, Viyana’yı kuşatmış fakat ordunun hazırlıksız olması ve kış mevsiminin yaklaşması üzerine kuşatma kaldırılmıştır..
İstanbul Antlaşması (1533)
Avusturya ile yapılan ilk anlaşmadır.
Antlaşamaya göre:
Avusturya Arşüdükası Osmanlı Sadrazamına eşit sayılacaktır.(bu madde ile Avusturya ,Osmanlınınüstünlüğünü resmen kabul etmiştir.Bu üstünlük Avusturya ile yapılan Zitvatoruk antlaşmasına (1606) kadar devam etmiştir.)
Zigetvar Seferi (1566)
- Kanuninin son seferidir.Kanuni Avusturya üzerine yaptığı bu sefer esnasında vefat etmiştir.
Ayrıca bu dönemde;
- 1535 de Fransaya geçici kapütülasyonlar verildi.( kapitülasyonlar 1740 Belgrat ant.ile I.Mahmut döneminde sürekli hale getirildi ,Lozan ant. ile ise tamamen kaldırıldı))
- İran ile Amasya Antlaşması(1555) imzalandı.(İranla yapılan ilk anlaşmadır.)
Denizlerde Gelimeler
Barbaros Hayreddin Paşa’nın Osmanlı hizmetine girmesi ile Osmanlı denizciliği çağ atladı.
Bu dönemde;
- Rodos adasının fethi(1522) ile Akdeniz’in güvenliği sağlandı.
- Barbaros Hayrettin Paşa’nın Preveze deniz savaşını (1538) kazanması ile Akdeniz Türk gölühaline geldi.Bu zaferden sonra Kaptan-ı Derya divan üyeliğine yükseldi.
- 1534’te Cezayir Osmanlı hakimiyetini kabul etti,1551’de Trablusgarp fethedildi.
-Bu dönemde yapılan Hint Deniz seferlerinden istenilen başarı sağlanamadı ancak Kızıldeniz Türk gölühaline geldi.
Ünlü Türk Denizcileri;
Barbaros Hayrettin Paşa :İlk divan üyesi Kaptan-ı Derya’dır.
Piri Reis :Kitab-ı Bahriye adlı denizcilikle ilgili önemli eseri yazmış ve ilk dünya haritasını çizmiştir.
Seydi Ali Reis:Miratü’l Memalik adlı eser yazmıştır.
SOKULLU DÖNEMİ (1564-1579):
- Sokullu Mehmet paşa devşirme kökenli olup Kanuninin son dönemleri II.Selim ve III.Muratdönemlerinde sadrazamlık yapmıştır.
- Devlet yönetiminde oldukça etkili olduğundan onun görevde bulunduğu dönem kendi ismiyle anılmıştır.
Kıbrıs’ın Fethi (1571): Kıbrıs’ın ,Venediklilerden alınmasıyla Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliğine girmiş, bu durum İnebahtı Savaşına sebep olmuştur.
İnebahtı Savaşı (1571): Venedik öncülüğündeki Haçlı donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı donanması yakılmış, fakat altı ay içinde yeni bir donanma inşa edilmiştir.
Ayrıca bu dönemde;
Tunus fethedilmiş, Vadiüsseyl savaşı ile Fas ele geçirilmiş ve Osmanlının sınırları Atlas Okyanusuna kadar genişlemiştir.Lehistan Osmanlı himayesine alınmıştır.
KANAL PROJELERİ
Don-Volga Kanal Projesi
Ruslar’ın Karadeniz’e inmelerini ve Kırım’a saldırmalarını önlemek.
Kafkas hanlıklarını hakimiyet altına almak.
Orta Asya Türkleri ile doğrudan irtibata geçmek.
İpek yolunu canlandırmak.
İran’ı kontrol altında tutmak,
Amaçlanmış ise de, tamamlanamamıştır.
Süveyş Kanalı Projesi:
Amaç ;
Baharat yoluna canlılık kazandırmak,
Hint Müslümanlarına yardım etmek,
Uzak doğudaki Portekiz varlığına ve sömürgecilik faaliyetlerine darbe vurmak
Ancak proje gerçekleştirilemedi.
NOT:Sokullu Mehmet Paşanın ölümü (1579)ile Osmanlının yükselme döneminin bittiğiduraklama döneminin başladığı kabul edilir.
Kaynak:Çetin YAĞLI
cyagli@hotmail.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder